Türkiye, dünyanın en değerli silah programı F-35 projesinde bir devir yer aldı ve uçağın değerli kesimlerini üretiyordu. Türkiye, ayrıyeten programa 1.4 milyar dolarlık ödeme yaptı fakat programdan çıkarılmasına karşın ödediği parayı geri alabilmiş değil. Gelişmeler Türkiye açısından böyleyken ABD Savunma Bakanlığı Pentagon’un son F-35 raporunu yayınladı. Raporda dünyanın en kıymetli silah programı olan F-35 savaş uçağını geliştirmek ve tedarik etmek için en son iddiası maliyeti 398 milyar dolardan 412 milyar dolara yükseldi.
398 milyar dolarlık varsayım, Savunma Bakanlığı’nın büyük silahlarla ilgili yeni Seçilmiş Tedarik Raporunda ana çizgileriyle belirtilen son %3,5’lik artıştan evvel birkaç yıl boyunca sabit kaldı. 4 milyar dolarlık öngörülen artış, rekor seviyede artan maliyetler ve geliştirme aksaklıkları olan bir program için nispeten mütevazı bir artış. Lakin artış tek başına ABD’nin Ocak 2021’den Çarşamba günü açıklanacak olan son taksite kadar Ukrayna’ya güvenlik yardımı için taahhüt edeceği 16 milyar dolara yaklaşıyor.
F-35 FİYATINDA İNANILMAZ ARTIŞ
2001 yılında Lockheed Martin Corp. filoyu geliştirme ve inşa etme mukavelesini kazandığında F-35’in beklenen maliyeti 233 milyar dolardı. Pentagonun yayımladığı rapor ise, F-35 fiyatlarının ABD iktisadına maliyetinin inanılmaz bir artışla 398 milyar dolardan 412 milyar dolara yükseldiğini gözler önüne serdi.
Güncellenmiş kestirim, içerisinde 14 test uçağı da dahil olmak üzere ABD silahlı kuvvetleri için planlanan 2 bin 470 uçağı kapsıyor, lakin öteki 16 ülkeye satılabilecek yaklaşık 940 uçak bu iddiaya dahil edilmedi.
Cuma günü yayınlanan Seçilmiş Satın Alma Raporu, F-35’in 14 milyar dolarlık artışının nedenlerini açıklamıyor. Pentagon’un F-35 ofisinin sözcüsü Russell Goemaere, 412 milyar dolarlık yeni kestirimi, evvelki iddiada öngörülenden üç yıl daha fazla araştırma ve geliştirme harcamasına bağladı. Ayrıyeten yaptığı açıklamada, artışın iddialar yerine en son gerçekleşen mukavele maliyetlerinin yanı sıra mukavele müzakere bilgileri, enflasyon ve planlanan uçak ölçülerindeki değişiklikleri içerdiğini söyledi.
F-35 FİYATLARI 1,3 TRİLYON DOLARI BULABİLİR
ABD filosunu geliştirmek ve inşa etmek için 412 milyar dolarlık varsayım, uzun vadeli işletme ve bakım maliyetini içermiyor. Yeni satın alma raporuna nazaran, bunun hala yaklaşık 1,3 trilyon dolar olduğu iddia ediliyor. Pentagon ve Lockheed bu ölçüsü azaltmak için çalışıyor. Kelam konusu maliyet raporunda, 1,3 trilyon doların Savunma Bakanlığı’nın bağımsız maliyet iddia ofisi tarafından daha evvel varsayım edilenden 11 yıldan daha uzun bir müddet olan 2088 yılına kadar olan maliyetleri karşılayacağını kestirim ediliyor.
F-35’in gövdesini oluşturan Lockheed ile Raytheon Technologies Corp.’un motor maliyetini içeren rapor, Kongre tarafından zarurî kılınan yıllık Özel Edinme Raporunun evvelki sürümlerinden farklı olarak, 23 sayfalık dokümandan oluşuyor.
Kongre tarafından zarurî kılınan doküman, bir sonraki bütçede F-35’lerin sayısının azaltılabileceğini bir dipnotta önerdi. Rapora nazaran, Lot 15 ila 17 ortasındaki kontratlar için “devam eden müzakereler” ve kıymetli bir yeni donanım ve yazılım yükseltmesinin heyetim maliyeti, 2024 ve önümüzdeki beş yıl için bütçe talebini “etkileme potansiyeline” sahip.
Türkiye, geçtiğimiz yıllarda uçağın kıymetli modüllerini üretmesine rağmen S-400 alımı mazeret edilerek programdan çıkarılmıştı.