Fehmi Koru*
İngilizler Çanakkale Savaşı’ndan (1915) bu yana Türkiye’den kendilerine yönelik bir salvoyla pek karşılaşmadılar; Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın son çıkışına kadar… Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın İngiliz parası Sterlin ile ilgili alaycı kelamları pek çok İngilizi yüreğinden vurmuşa ve utandırmışa benziyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu (TESK) üyeleri önünde konuşurken, kelamı Sterline getirip şunları söyledi evvelki gün:
‘‘Şu anda İngiltere’de Sterlin patladı, nereden nereye geldi Sterlin. Övünüyorlardı, ‘Biz şuna karşı bu kadar pahalıyız, buna karşı bu kadar değerliyiz’ diye. Artık bugün aldığımız haberlerle patladılar.”
Doğru. Batı ülkeleri ortasında en bedelli para Sterlindi; bir çırpıda pahası vaktiyle bayağı üstünde olduğu Doların kıymetine yaklaşıverdi.
Orada da durmayacağa benziyor. İngilizler paralarının Euro’nun haline düşmesinden telaşlılar.
Vaktiyle Euro kıymet olarak Dolardan oldukça yüksekti, artık ise Euro kıymet olarak Doların altında ve düşüşü de durdurulamıyor.
Liz Truss tarafından kurulan yeni İngiliz hükümeti daha 40’ı çıkmadan yaylım ateşi altına düştü.
Cumhurbaşkanı Erdoğan Sterlin ile alay ediyor ve haklı, lakin Sterlinin pahasının Dolar karşısında düşmesiyle TL’nin paha kaybı ortasında dayanılmaz bir benzerlik var: Truss’ın başında olduğu yeni hükümet, hazır bulduğu ekonomik problemlerle gayret ederken ortodoks olmayan prosedürler uyguluyor.
Fakirleri daha yoksul, zenginleri daha güçlü yapacak -zenginlere vergi indirimi gibi- heterodoks önlemler…
Başbakan Truss ile onun atadığı Hazine bakanı Kwasi Kwarteng, kendilerine yönelik ‘‘Yanlış yapıyorsunuz’’ ikazlarını da dinlemek niyetinde görünmüyor.
Kwarteng’in uygulamaya koyma niyetinde olduğunu açıkladığı iktisat paketi, en fazla eleştiriyi, üyesi olduğu Muhafazakar Parti’ye yakın bilinen medyadan alıyor.
Dünkü Daily Telegraph ile Daily Mail gazetelerinde bir dizi eleştirel haber ve yorum vardı, savunan tek yazıyla Mail’de karşılaştım.
Telegraph dün Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ‘‘Sterlin patladı’’ kelamlarını İngiliz hükümetini utanmaya davet eden bir haberde mevzu etmekteydi. Gazeteye nazaran, Türkiye’de uygulanan ekonomik siyasetler ile Truss’ın başında olduğu hükümetin siyasetleri, paraların pahasını düşürmeyle sonuçlanması istikametinden, birbirine benzemekte.
En şaşılacak tenkitler, muhafazakar hükümetin dayanağını bekleyebileceği ideolojik yakınlığa sahip milletlerarası Wall Street Journal gazetesinden yükseldi. Amerikan gazetesi fevkalâde uzunlukta bir başyazıyla Truss-Kwarteng ikilisini topa tutmakta.
Cumhurbaşkanı Erdoğan Türkiye’de uygulattığı ekonomik politikayı bilimsel bulmadıkları için eleştiren müellif ve yorumcuları ‘hainlik’ ile suçlarken, kendisinin haklılığını kabul ettirmek için ‘ekonomist’ olduğunu ısrarla ve bilhassa vurguluyor, bu da yeni tenkitlere sebep oluyor.
Kwasi Kwarteng..
İngiliz Hazine bakanı Kwasi Kwarteng’in ‘‘Ben ekonomistim’’ demesi gerekmiyor. Harvard ve Cambridge eğitimli bir ekonomist o. Liseyi de ünlüler mektebi Eton’da okumuş.
Şu kitaplar onun imzasını taşıyor:
. Ghosts of Empire: Britain’s Legacies in the Çağdaş World (İmparatorluğun hayaleti: Britanya’nın Çağdaş Dünyaya Mirasları).
. War and Gold: A Five-Hundred-Year History of Empires, Adventures and Debt (Savaş ve Altın: İmparatorluklar, Maceralar ve Borçla Geçen 500 Yıllık Tarih).
. Thatcher’s Trial: Six Months That Defined a Leader (Thatcher’in İmtihanı: Bir Önderi Ortaya Çıkaran Altı Ay).
. A Time For Choosing: Free Enterprise in Twenty-First Century Britain (Karar Verme Vakti: 21. Yüzyıl Britanyası’nda Özgür Girişim).
. Britania UnChained: Küresel Lessons for Growth and Prosperity (Zincirlerini Kıran Britanya: Kalkınma ve Refah için Global Dersler).
Yeni başbakan, yanı başındaki konutta oturacağından komşu da olacakları Hazine bakanlığına onu getirirken, üstteki listenin en sonunda yer alan kitabı ortak imzaladıkları için, o işi en düzgün Kwarteng’in yapabileceğini düşünmüş olmalı.
[İngiltere’de hükümeti kuran her başbakan Downing Street No. 10 adresine taşınır ve misyonu terk edeceği güne kadar da hem makamı hem de konutu olan o binada oturur. Hazine bakanı da onun çabucak yanı başındaki ‘Downing Street No. 9 adresindeki konuta yerleşir.]
Cambridge kökenli ekonomist bir hazine bakanı ile Oxford eğitimli bir başbakana sahip oldukları halde, İngilizler, ekonomilerinin berbat halden kurtulamadığını görüyor ve yeni hükümetin devreye almaya hazırlandığı yeni önlemlerin işe yaramaz hatta ziyanlı olduğunu okuyup dinliyorlar.
Ve ne yapacaklarını bilemiyorlar.
Üstelik İngilizceye yeni girmiş bir tabir olarak ‘gaslighting’ (gazışığı) diye isimlendirilen zihin bulandırıcı bir yıldırma kampanyasına muhatap olduklarını da fark ediyorlar.
Yalnız İngilizler de değil.
Avrupa Birliği’nden çekilmiş olmasına karşın İngiltere’de uygulanan siyasetlerden ekonomileri etkilenecek komşu ülkeler de…
‘‘Truss ve Kwarteng İngiliz halkına gazışığı çekiyor’’ diyen Avrupalı bir diplomat.
İçinizden ‘‘Oh olsun’’ kanısı geçiyorsa anlayışla karşılarım. Kovid salgını patlak verdiğinde eşimle turistik bir seyahat için Londra’daydık. Otel değerli, kent içi ulaşım kıymetli, yiyecek-içecek dayanılmaz derecede kıymetli gelmişti bize, Sterlinin harikulâde yüksek pahası yüzünden.
O vakit bize değerli gelen her şey artık İngilizlere de değerli.
Fakat onları en fazla, Türkiye’den yükselen alaycı kıymetlendirme utandırmış görünüyor.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.