Rusya-Ukrayna savaşının başlamasının akabinde yükselen güç hammadde fiyatlarına karşı birtakım ülkeler maliyet artışlarına karşı yeni önlemleri devreye aldı. Bu önlemlerden biri olan azami uzlaştırma fiyat sistemi (AUF) Türkiye’de de nisan ayında uygulanmaya başlandı. Ekim ayında 6 ay daha uzatıldı. EPDK tarafından sistem devreye alındığında, yaşanan global gelişmeler sebebi ile doğalgaz ve kömür üzere ithal güç hammaddelerindeki maliyet artışının arz güvenliğini sekteye uğratmamasının hedeflendiği kamuoyu ile paylaşmıştı. AUF süreci başlarken, kaynak bazlı destekleme sistemi kapsamında piyasa kurallarına uygun olarak yapılmış olan ikili mutabakatlar muaf tutuldu. Tüketiciye karşı yükümlülükler içeren bu muahedeler; sabit fiyatlı olarak imzalanmıştı ve inanılmaz maliyet artışlarına karşı da tüketicileri koruyan nitelikteydi. Bu kapsamda üreticilerin, sabit fiyatlı ve son tüketiciye ulaşan bu mutabakatlarını piyasa işletmecisi olan EPİAŞ’a sunmaları kendilerine bildirildi ve ikili mutabakatlar garanti altına alındı.
TÜKETİCİYE YANSITILMASI GEREKİYORDU
Hürriyet’ten Sevinç Karanfil’in haberine nazaran, EPDK, sistem içerisinde beyan edilen bütün mutabakatların fiyat ve ölçülerinin gerçekleşme bedellerini inceledi. Bu incelemeler sonunda sisteme muhalif fiyat hareketlerini tespit ettiği öğrenildi. AUF kapsamında son tüketiciye ulaşması gereken bedellerin kimilerinin kusurlu kimilerinin ise kasıtlı olarak EPİAŞ’a gerçeğe ters nitelikte beyan edildiği ortaya çıktı. Kimi bildirimlerde de sonradan değiştirilen muahede fiyatları ve ölçüleri ile AUF kapsamında tüketiciye sağlanacak kazanımın engellendiğinin tespit edildiği anlatıldı. “Üretim-tüketim dengesizliği, üretim tesisi arızası, şebeke sorunları üzere nedenlerle de oluşabilen” bu fiyat hareketlerinin ilgili şirketler tarafından düzeltilerek gerekli iadelerin yapılacağı vurgulandı.
SİSTEM NASIL ÇALIŞIYOR
EPDK tarafından belirlenmiş olan azami uzlaştırma fiyatları; maliyetlerde oluşan yükseliş ve düşüşler takip edilerek güncelleniyor. AUF, Destekleme Bedeli uygulaması devam ettiği sürece, güç (yakıt) kaynağına nazaran hür Elektrik piyasasında bir santralın en fazla ne kadar gelir elde edeceğini belirliyor. Sistem, yüksek maliyetli kaynaklardan elektrik üreten santralların maliyet açığının bir kısmını, düşük maliyetli güç üreten santrallardan karşılamayı öngörüyor. Hür piyasada oluşan bedeller ile azami uzlaştırma fiyatları ortasındaki fark ‘destekleme bedeli’ olarak kaynak bazlı destekleme havuzunda toplanıyor. Bu havuzda oluşan gelir düzenlemeye tabi bütün tüketicilerin elektrik tüketimleri için kullanılarak, tüketicilerin piyasada oluşan artışlardan korunması sağlanıyor. Yetkililer, AUF ile birlikte hiçbir santralın kapatılmadığını ve güç arz güvenliğinde rastgele bir badire yaşanmadığını söylediler. Yetkililer ayrıyeten tüketicilerin de memleketler arası piyasalardaki fevkalâde maliyet artışlarından kaynaklanan fiyat hareketlerinden korunmuş olduğunu lisana getiriyorlar.
KİMLER İADE EDECEK
EPDK’nın kelam konusu kusurları yapan ya da taammüden piyasayı manipüle etmeye kalkıştığı tespit edilen şirketlerin gerçek dışı beyanlarla kasasına koyduğu 11 milyar lira şirketler tarafından tüketicilere iade edilecek. Bu bedelin direkt tüketicilerin faturasını yansıyacağı belirtildi. Uzmanlar şirketlerin bu süreçleri nedeniyle vatandaşın cebine gidecek paraya el konulmuş olduğunu hatırlatarak, 11 milyar liranın iade edilmesinin indirim üzere algılanmamasını lakin ocak ayının başında yapılmayan artırımda AUF’un katkısının olduğunu hatırlattılar. Uzmanlar bu durumun maliyeti azaltacağını da kaydettiler. 11 milyar liranın yaklaşık 3.2 milyar liralık kısmı Limak ve IC İçtaş, yaklaşık 2.3 milyar liralık kısmı Rahmet Güç Kümesi, yaklaşık 1.8 milyar liralık kısmı KOLİN Güç, 1.2 milyar liralık kısmı ODAŞ olmak üzere toplamda 40 şirket tarafından iade edilecek. Bu şirketlerle ilgili EPDK’nın soruşturma süreci başlattığı belirtilirken, önümüzdeki günlerde savunmalarının alınacağı öğrenildi.